فهرست مطالب
بیماری های قارچی گیاهان: مرگ خاموش باغات
بیماری های قارچی یکی از مهمترین عوامل محدود کننده تولید محصولات کشاورزی و باغی در سراسر جهان هستند. این بیماری ها می توانند به طور پنهان و تدریجی باعث تخریب سیستم های زنده گیاهان شوند و در نهایت مرگ خاموش و غیرقابل جبرانی را در باغات به وجود آورند. این مقاله به بررسی بیماری های قارچی رایج در باغات و نقش آنها در کاهش عملکرد و از بین رفتن گیاهان می پردازد و راهکارهایی برای مقابله با این تهدید خاموش ارائه میدهد.
بیماری های قارچی گیاهان و درختان از جمله مشکلات شایع باغات هستند که توسط انواع مختلفی از قارچ های پاتوژن ایجاد میشوند. این قارچ ها میتوانند از طریق خاک، آب، هوا و حتی ابزارهای آلوده به گیاهان منتقل شوند. عوامل محیطی مانند رطوبت بالا و دمای معتدل نیز شرایط مساعدی برای رشد و تکثیر قارچ های پاتوژن فراهم می کنند.
تاثیرات بیماریهای قارچی بر باغات
بیماری های قارچی اثرات گستردهای بر رشد و تولید محصولات کشاورزی دارند. این بیماریها باعث کاهش تولید، کیفیت پایینتر محصولات، و افزایش هزینههای کنترل و مبارزه میشوند. بهعلاوه، بسیاری از این بیماریها در صورت عدم کنترل مناسب، میتوانند باعث مرگ کامل درختان و نابودی باغات شوند. در مواردی، بیماریهای قارچی میتوانند بهطور گسترده در منطقهای شیوع پیدا کرده و تهدیدی جدی برای امنیت غذایی ایجاد کنند.
مهمترین بیماری های قارچی در درختان
مهمترین بیماریهای قارچی در درختان میتوانند بهطور جدی تولید و سلامت درختان را تحت تأثیر قرار دهند. این بیماریها بهویژه درختان میوه و زینتی را هدف قرار میدهند و در صورت عدم کنترل میتوانند موجب خسارات اقتصادی عمده شوند. در زیر به برخی از مهمترین این بیماریها اشاره شده است:
پوسیدگی ریشه (Root Rot)
پوسیدگی ریشه یکی از جدی ترین بیماری های قارچی گیاهان است که معمولاً توسط قارچ هایی مانند Phytophthora و Fusariumایجاد می شود. این قارچها ریشه های درختان را آلوده کرده و باعث فساد ریشهها می شوند، که در نهایت منجر به زردی برگها، کاهش رشد و مرگ درخت می شود. این بیماری در خاک های مرطوب و زهکشی ضعیف رایج است.
- علائم: زردی و پژمردگی برگها، قهوهای شدن و پوسیدگی ریشه.
- درمان: بهبود زهکشی، اجتناب از آبیاری بیش از حد، و استفاده از قارچکشهای سیستمیک (کوپرکربوکسیلات).
پوسیدگی خیس (Soft Rot)
پوسیدگی خیس به دو صورت یافت میشود، پوسیدگی قهوه ایی که توسط قارچی بنام (Serpula lacrymans) و پوسیدگی خشک واقعی که توسط قارچی بنام ( Coniophora puteana ) اتفاق می افتد. این بیماری بیشتر در مناطق مرطوب و خیس رخ میدهد. در این بیماری قارچ های مذکور قطعات مستحکم چوب را هضم میکنند و آنها را به قطعات پوکیده تبدیل می نمایند.
علائم :
نرم شدن و آبکی شدن بافتهای گیاه، بهویژه در نواحی آبدار مانند میوهها یا غدهها.
بوی بد: این بیماری معمولاً بویی نامطبوع ایجاد میکند که ناشی از تجزیه بافتهای گیاه است.
تغییر رنگ: بافتها به رنگ قهوهای، خاکستری یا سیاه تغییر رنگ میدهند.
از بین رفتن شکل و قوام گیاه: گیاهان یا محصولات آلوده به سرعت تجزیه شده و شکل طبیعی خود را از دست میدهند.
درمان: کاهش رطوبت، تهویه مناسب، کنترل آفات و حشرات، انتخاب محصولات مقاوم، استفاده از قارچ کش(کوپر کربوکسیلات)
لکه سیاه سیب (Apple Scab)

لکه سیاه سیب (Apple Scab)
یکی از بیماری های قارچی شایع در درختان سیب است که توسط قارچی به نام Venturia inaequalis ایجاد میشود. این بیماری به برگها، میوهها و حتی شاخههای جوان درخت سیب حمله میکند و باعث کاهش کیفیت و عملکرد محصول میشود. همچنین باعث ضعف عمومی درخت میشود و در موارد شدید، محصول نهایی عملاً غیرقابل استفاده خواهد بود.
علائم روی برگ: لکههای کوچک سبز زیتونی یا خاکستری، تیره و سیاه شدن لکهها، خشکی و ترکخوردگی
علائم روی میوه : لکههای سیاه یا قهوهای، ترک خوردگی میوهها، میوه های آلوده کوچکتر میشوند
درمان: حذف برگ های آلوده، تناوب زراعی و هرس، آبیاری مناسب، کاشت ارقام مقاوم، استفاده از قارچکش (فسفیت مس، مونو و دی پتاسیم فسفیت)
سفیدک پودری (Powdery Mildew)
این بیماری یکی از رایجترین بیماریهای قارچی در درختان میوه مانند سیب، هلو و انگور است. سفیدک پودری باعث ایجاد لایههای سفید و پودری روی برگها، ساقهها و میوهها میشود. این بیماری فتوسنتز گیاه را مختل میکند و باعث کاهش رشد و عملکرد میشود.
- علائم: لکههای سفید و پودری روی برگها، میوهها و ساقهها.
- درمان: استفاده از قارچکشهای مناسب (پلی سولفید پتاسیم) و بهبود تهویه محیط باغ.
سفیدک دروغی (Downy Mildew)
سفیدک دروغی (که به نامهای دیگری مانند بادزدگی یا سفیدک کرکی نیز شناخته میشود) یک بیماری قارچی است که به گیاهان آسیب میزند. این بیماری توسط قارچهای گونههای مختلف Peronospora و Plasmopara ایجاد میشود و در شرایط مرطوب و سرد رشد و انتشار پیدا میکند. سفیدک دروغی بیشتر بر روی برگها، ساقهها و میوههای گیاه ظاهر میشود.
علائم: وجود لکههای زرد یا قهوهای بر روی برگها، پوشش سفید یا خاکستری-کرمرنگ که معمولاً در پشت برگها، پژمردگی و ریزش برگها، کاهش محصول و کیفیت میوه یا سبزیجات
درمان: استفاده از قارچکشهای مناسب ( مونو و دی پتاسیم فسفیت)، تهویه مناسب
بلایت (Blight)
بلایت، بهویژه بلایت آتشین، یک بیماری قارچی است که درختان میوه مانند سیب و گلابی را تحت تأثیر قرار میدهد. این بیماری توسط قارچ هایی مانند Botrytis و Alternaria ایجاد شده و موجب ایجاد لکه های قهوهای یا سیاه بر روی برگ ها و ساقه ها می شود.
- علائم: لکه های قهوهای یا سیاه روی برگ ها و میوه ها، خشک شدن سریع برگها.
- درمان: هرس شاخه های آلوده و استفاده از قارچ کش های مناسب.(فسفیت مس)
شانکر (Canker)
شانکر یک بیماری قارچی است که معمولاً توسط قارچهای Cytospora و Botryosphaeria ایجاد میشود. این بیماری باعث ایجاد زخمهای فرو رفته روی تنه و شاخههای درخت میشود و میتواند جریان آب و مواد مغذی را مختل کند.
- علائم: زخمهای فرو رفته روی تنه و شاخهها، ترک خوردن پوست درخت.
- درمان: هرس شاخههای آلوده، استفاده از قارچکشها و ضدعفونی ابزارها (کوپر کربوکسیلات و فسفیت مس)
آنتراکنوز (Anthracnose)
آنتراکنوز یک بیماری قارچی است که باعث ایجاد لکه های قهوهای و نکروزه روی برگ ها و شاخه ها می شود. این بیماری به ویژه در درختان میوه و زینتی مانند درخت گردو و افرا دیده میشود.
- علائم: لکه های قهوهای و نکروزه روی برگ ها، ریزش برگ ها.
- درمان: هرس شاخه های آلوده و استفاده از قارچ کشها (کوپر کربوکسیلات و فسفیت مس).
زنگ برگ (Rust)
زنگ برگ یکی از بیماری های قارچی شایع در درختان میوه مانند سیب، گلابی و انگور است. این بیماری توسط قارچ های (Puccinia) ایجاد می شود و باعث ایجاد لکه های نارنجی یا قرمز روی برگ ها و ساقه ها می شود.
- علائم: لکه های نارنجی یا قرمز روی برگ ها، ریزش زودرس برگ ها.
- درمان: استفاده از قارچکشها و بهبود تهویه و شرایط رشد.
لکه سیاه (Black Spot)

لکه سیاه (Black Spot)
این بیماری قارچی معمولاً در درختان گلدار مانند رز دیده میشود. Diplocarpon rosae یکی از عوامل اصلی این بیماری است که باعث ایجاد لکههای سیاه روی برگها میشود.
- علائم: لکه های سیاه روی برگ ها و ریزش برگ ها.
- درمان: استفاده از قارچکشها ( کوپر کربوکسیلات) و هرس برگهای آلوده.
پوسیدگی میوه (Fruit Rot)

پوسیدگی میوه (Fruit Rot)
این بیماری قارچی معمولاً در میوه های درختان مانند سیب و هلو دیده می شود و توسط قارچ های Monilinia و Botrytis ایجاد می شود. پوسیدگی میوه می تواند باعث خراب شدن میوه ها قبل و بعد از برداشت شود.
- علائم: لکههای نرم و قهوهای روی میوهها.
- درمان: استفاده از قارچکشها ( فسفیت مس) و جلوگیری از زخمی شدن میوهها.
قارچ دوده ایی (sooty blotch)

قارچ دوده ایی (sooty blotch)
یک نوع قارچ است که بیشتر بر روی برگ ها، ساقه ها و میوه های، گیاهانی رشد می کند که تحت تأثیر شیره های دفعی حشرات مانند شته ها، مگس های سفید، یا شپشک ها قرار دارند. این قارچ به خودی خود به گیاه آسیب نمیزند، اما رشد آن بر سطح گیاه باعث کاهش جذب نور گیاه شده و فتوسنتز را مختل می کند، که می تواند موجب ضعف گیاه و کاهش محصول شود.
علائم: ظاهر شدن لایه های سیاه و دوده مانند روی سطح برگ ها، ساقه ها یا میوه ها.
کاهش رشد و ضعف گیاه به دلیل کاهش فتوسنتز.
برگ ها ممکن است زرد شوند و ریزش کنند.
ممکن است میوه ها ظاهر خوبی نداشته باشند و کیفیت محصول کاهش یابد.
درمان: کنترل حشرات، شستشوی سطح برگ با سورفکتانت، استفاده از روغن ولک، بهبود تهویه
راهکارهای مدیریت و کنترل بیماریهای قارچی
کنترل بیماری های قارچی نیازمند ترکیبی از روش های پیشگیری، درمان و مدیریت محیطی است. استفاده از سموم قارچ کش به عنوان یکی از روش های اصلی کنترل این بیماری ها مطرح است، اما اقدامات دیگری نیز وجود دارد:
بهبود مدیریت آب
یکی از مهم ترین راه های پیشگیری از شیوع بیماری های قارچی، بهبود مدیریت آبیاری و جلوگیری از تجمع بیش از حد رطوبت در اطراف گیاهان است.
استفاده از گونههای مقاوم
کشت گونه های گیاهی مقاوم به بیماری های قارچی می تواند راهکاری مؤثر و پایدار برای کاهش آسیب های ناشی از این بیماری ها باشد.
استفاده از سم-کودها
سم-کود ترکیبی از مواد شیمیایی است که هم به عنوان کود برای تغذیه گیاه و هم به عنوان سم برای کنترل آفات و بیماری ها استفاده می شود. این محصولات به گونه ای طراحی شده اند که همزمان نقش تقویتی و محافظتی برای گیاهان ایفا کنند. سم-کودها می توانند در شرایطی که نیاز به تقویت رشد گیاه و همچنین جلوگیری از آسیب های ناشی از آفات یا بیماری ها وجود دارد، مؤثر باشند.
ویژگیها و مزایا:
- تغذیه گیاه: سم-کود حاوی عناصر مغذی ضروری برای رشد گیاه مانند نیتروژن، فسفر، پتاسیم و عناصر ریزمغذی است که به تقویت رشد و بهبود عملکرد گیاه کمک میکنند.
- کنترل آفات و بیماری ها: سموم موجود در سم-کودها میتوانند با انواع مختلف آفات، قارچها و حشرات مبارزه کنند و از گیاهان در برابر آسیبها محافظت کنند.
- کاربرد چند منظوره: این ترکیبات باعث کاهش هزینهها و زمان میشوند، زیرا بهجای استفاده جداگانه از کود و سم، میتوان هر دو نیاز را با یک محصول برآورده کرد.
- کارایی بالا: ترکیب کود و سم در یک محصول باعث توزیع یکنواختتر مواد مغذی و سموم میشود که میتواند به بهبود نتایج منجر شود.
کوپر کربوکسیلات / پلی سولفید پتاسیم / فسفیت مس / مونو و دی پتاسیم فسفیت و تیوسولفات آمونیوم از جمله سم کود هایی هستند که به عنوان سم-کود قابلیت استفاده به عنوان قارچ کش به صورت قارچ کشی اختصاصی را دارند.
بسیار بسیار عالی و مفید
درود جناب مهدی زاده خوشحالیم که براتون مفید بوده.